Mest is een waardevolle grondstof, met veel voedingsstoffen en organische stof die een boer op het land kan gebruiken. In een circulaire varkenshouderij is mest de grondstof die je gebruikt om voedsel te produceren voor mensen. Dierlijke mest vervangt de kunstmest. Mestverbranding en co-vergisting is in een circulaire varkenshouderij niet meer nodig, want er is geen mestoverschot meer. Om de mineralenkringloop lokaal te kunnen sluiten wordt mest maximaal 200 kilometer vervoerd en op het land gebracht. Op deze manier wordt de druk op klimaat, natuur en milieu flink verminderd en verbetert de bodemkwaliteit.
Bij het thema mest staan methaan en ammoniak centraal, niet lachgas, fijnstof of geur. Lachgas behandelen we hier niet omdat dit vooral bij opslag en uitrijden van de mest vrijkomt, en niet op de varkenshouderij. Fijnstof en geur komen terug bij het thema omgeving. In een tabel vind je alle effecten van bronmaatregelen op zowel methaan, ammoniak, geur als fijnstof, voor zover bekend.
Eén van de stappen richting een goede omgang met mest is door de uitstoot van bijvoorbeeld ammoniak en methaan aan de bron te verkleinen. Dit kan bijvoorbeeld door mest en urine in de stal te scheiden.
Hiervoor zijn verschillende methodes. De stalinrichting, mestopslag en toepassing van de mest op het land kan worden aangepast om de emissies te verlagen en de mest hoger te kunnen verwaarden. Door reductiemaatregelen bij de bron toe te passen, profiteren de dieren en varkenshouders ook van een verbeterd stalklimaat én zijn luchtwassers uiteindelijk niet meer nodig. Bij het bouwen van een nieuwe stal worden er bronmaatregelen in de stal toegepast. Dit kan de komende jaren op basis van een proefstalstatus, totdat de juiste stalsystemen officieel zijn opgenomen in de Rav-lijst (Regeling ammoniak en veehouderij) en elke varkenshouder deze kan toepassen.
De balans tussen mest en dierenwelzijn is best complex. Als je kiest voor een systeem met minimale uitstoot door mest, dan komt dierenwelzijn in de knel. Door verschillende maatregelen toe te passen kun je in een circulaire varkenshouderij flink reduceren zonder dat er afgedaan wordt aan andere duurzaamheidsdoelen (waaronder dierenwelzijn). Als streefwaarden wordt er gericht op 10-20% uitstoot in 2050 ten opzichte van overige huisvestingssystemen.
Dat betekent dat er een lage uitstoot uit de stal en mestopslag komt door het mest- en stalmanagement wat de uitstoot bij de bron vermindert.
Een varkenshouder gebruikt alle varkensmest op het land in de vorm van ruwe mest of bewerkte of verwerkte mest.
Voor een lage methaan- en ammoniakuitstoot uit de stal, kunnen maatregelen aan de bron worden toegepast. Daardoor wordt de uitstoot verlaagd én profiteren de dieren en varkenshouders van een verbeterd stalklimaat door een lagere uitstoot in de stal.
Vanuit de mestopslag komt er ook ammoniak- en methaanuitstoot vrij. Er zijn verschillende opties om uitstoot uit de mestopslag te verlagen.
Varkens hebben van nature de behoefte om functiegebieden in het hok te scheiden. Door hierop te sturen, wordt de uitstoot uit de stal verlaagd.
In een gesloten mineralenkringloop worden alle mineralen uit de mest nuttig ingezet op het land voor humane voedselproductie. Er vind geen mestverbranding of co-vergisting plaats. Het afzetten van ruwe mest en het bewerken heeft elk zijn eigen voor en nadelen, zoals minder transport uitstoot (voornamelijk NOx) bij ruwe mest, en een makkelijkere toepassing in nitraatgevoelige gebieden bij bewerking.
Corbala-Robles, L., Sastafiana, W.N.D., Van Linden, V., Volcke, E.I.P., Schaubroeck, T. (2018). Manure treatment does prevent marine eutrophication and must be carried out in nitrate-vulnerable zones. Resources, Conservation & Recycling 131: pp. 86-98.