Stap voor stap naar een duurzame varkenshouderij

Bodembedekking

Eén van de natuurlijk gedragingen van het varken is wroetgedrag. Om dat goed te kunnen uiten in een stal is er bodembedekking nodig. Het type bodembedekking, de hoeveelheid en hoe het verstrekt wordt kan variëren, wel zijn er bepaalde eisen of punten om op te letten.

De verschillende materialen onder bodembedekking en ruwvoer kunnen elkaar aanvullen en naast elkaar aangeboden worden, om meer variatie aan het varken te geven. Het varken raakt namelijk gewend aan het materiaal en dan is de nieuwigheid eraf, wat soms het effect van het materiaal verlaagt. Hierdoor kan het goed zijn om verschillende soorten bodemmateriaal of ruwvoer met elkaar af te wisselen.

Hieronder staan opties voor bodembedekking opgesomd, maar dit is geen complete lijst. Belangrijk is om na te denken over of het materiaal is toegestaan, hoe goed het materiaal mest en urine opneemt, hoeveel het stoft, wat er na gebruik mee gedaan kan worden, waar het materiaal vandaan komt (afstand en ziektes) en of het een restproduct is, of dat het speciaal geproduceerd is als bodemproduct. Restproducten als bodembedekking (zoals stro, vlas en hout) passen goed in een circulaire varkenshouderij. De bedoeling is dat alle dieren toegang tot bodembedekking hebben en aanvullend ruwvoer krijgen. Hierbij is het van belang dat het materiaal van goede kwaliteit is en regelmatig ververst wordt. Hoe vaak verschilt per type materiaal. Daarnaast is het ook handig om te kijken of het materiaal langere tijd beschikbaar is, omdat de bodembedekking invloed heeft op de inrichting van de stal en andersom.

Bodembedekking kan ook nadelen hebben, het management moet daarom goed afgestemd zijn op de soort bodembedekking. Als het bijvoorbeeld niet vaak genoeg wordt ververst, kan het gaan broeien en voor ziektes zorgen. Ook de milieu-impact van de verschillende typen bodembedekking verschilt behoorlijk. Zo zorgt de winning van turf voor een hoge broeikasgasuitstoot en daarnaast is turf een eindige grondstof. We raden dan ook af om dit te kiezen als bodemmateriaal.

Houtkrullen kunnen stofvrij geleverd worden. Let op dat in afval van een zagerij scherpe stukken kunnen zitten. In dat geval moeten de houtkrullen eerst behandeld worden zodat deze scherpe stukken eruit gehaald worden. Als de houtkrullen speciaal geproduceerd worden als bodembedekking is het gevaar op scherpe stukken er niet, maar dit past ook niet in een circulaire varkenshouderij. Dit is vergelijkbaar met varkensvoer, dat in een circulaire varkenshouderij alleen nog uit reststromen bestaat.
Hout wordt in de wet gezien als geschikt bodemmateriaal.

Zaagsel produceert minder stof dan veel strosoorten. Let op dat in afval van een zagerij scherpe stukken kunnen zitten. In dat geval moet het zaagsel eerst behandeld worden zodat deze scherpe stukken eruit gehaald worden. Als het zaagsel speciaal geproduceerd wordt als bodembedekking is het gevaar op scherpe stukken er niet, maar dit past ook niet in een circulaire varkenshouderij. Dit is vergelijkbaar met varkensvoer, dat in een circulaire varkenshouderij alleen nog uit reststromen bestaat.
Hout wordt in de wet gezien als geschikt bodemmateriaal.

Vlas is een materiaal wat veel vocht op neemt, wat handig is als bodemmateriaal. Daarnaast produceert het minder stof dan andere strosoorten.

Tarwestro wordt veel gebruikt in de varkenshouderij. Stro is geschikt voor varkens om in te wroeten, bijten en op te kauwen. Wel is het belangrijk dat het stro regelmatig ververst wordt en van goede kwaliteit is. Stro wordt in de wet gezien als geschikt bodemmateriaal.

Koolzaadstro valt sneller uit elkaar dan andere soorten stro en heeft hardere knobbels. Hierdoor is het een geschikt type stro als het bedrijf last heeft van staartbijten. Stro is geschikt voor varkens om in te wroeten, bijten en op te kauwen. Wel is het belangrijk dat het stro regelmatig ververst wordt en van goede kwaliteit is. Stro wordt in de wet gezien als geschikt bodemmateriaal.

Stro is geschikt voor varkens om in te wroeten, bijten en op te kauwen. Wel is het belangrijk dat het stro regelmatig ververst wordt en van goede kwaliteit is. Stro wordt in de wet gezien als geschikt bodemmateriaal.

Spaanders is een gewild type bodemmateriaal voor varkens. Er zijn aanwijzingen dat spaanders in sommige gevallen voor een prolapse bij varkens zorgen, maar dit is niet wetenschappelijk onderbouwd. Dit is dus iets om alert op te zijn bij toepassing van dit type bodemmateriaal.

Compost is een gewild type bodemmateriaal voor varkens. Compost kan hittebestendige ziektekiemen bevatten die de bewerking van de compost overleven. Het toepassen van compost als bodemmateriaal kan dus een verhoogd risico op ziektes geven. Compost wordt in de wet gezien als geschikt bodemmateriaal.

Zand kan in worden gezet als bodemmateriaal. Het is goed om na te denken over wat er na gebruik met het zand kan worden gedaan.

Papierkorrels binden mest en vocht goed en lijken geschikt als bodemmateriaal.

Turf wordt afgeraden om als bodemmateriaal te gebruiken. Turf is een bodemmateriaal wat in de wet wordt gezien als geschikt bodemmateriaal en waarvan in onderzoeken gezegd wordt dat het goed is voor het dierenwelzijn, omdat hiermee het speelgedrag gestimuleerd wordt. Er zitten echter ook risico’s aan, omdat turf niet gehygiëniseerd wordt, kunnen er ziektekiemen in zitten, wat een risico vorm voor de gezondheid van de varkens. Hierdoor kunnen varkens bij de slachtlijn afgekeurd worden. Daarnaast heeft turf een flinke milieu-impact omdat er bij de winning veel broeikasgassen vrijkomen.

Houtkrullen

Besluit houders van dieren. (2022, 1 januari). Geraadpleegd van: https://wetten.overheid.nl/BWBR0035217/2022-01-01.
Winkel, A. en Aarnink, A.J.A. (2009). Blootstelling aan fijnstof in de biologische varkenshouderij. Wageningen UR Livestock Research: 284.

Zaagsel

Besluit houders van dieren. (2022, 1 januari). Geraadpleegd van: https://wetten.overheid.nl/BWBR0035217/2022-01-01.
Winkel, A. en Aarnink, A.J.A. (2009). Blootstelling aan fijnstof in de biologische varkenshouderij. Wageningen UR Livestock Research: 284.

Vlas

Winkel, A. en Aarnink, A.J.A. (2009). Blootstelling aan fijnstof in de biologische varkenshouderij. Wageningen UR Livestock Research: 284.

Tarwestro / koolzaadstro / hennepstro / haverstro / gerststro

Besluit houders van dieren. (2022, 1 januari). Geraadpleegd van: https://wetten.overheid.nl/BWBR0035217/2022-01-01.
Hunter, E.J., Jones, T.A., Guise, H.J., Penny, R.H.C., Hoste, S. (2001). The Relationship Between Tail Biting in Pigs, Docking Procedure and Other Management Practices. The Veterinary Journal 161(1): pp. 72-79.
Jensen, M.B., Studnitz, M., Halekoh, U., Pedersen, L.J., Jørgensen, E. (2008). Pig’s preferences for rooting materials measured in a three-choice maze-test. Applied Animal Behaviour Science 112(3-4): pp. 270-283.
Moinard, C., Mendl, M., Nicol, C.J., Green, L.E. (2003). A case control study of on-farm risk factors for tail biting in pigs. Applied Animal Behaviour Science 81(4): pp. 333-355.
Rizvi, S., Nicol, C.J., Green, L.E. (1998). Risk factors for vulva biting in breeding sows in south-west England. Veterinary Record 143: pp. 654-658.
Rodenburg, T.B. en Koene, P. (2007). The impact of group size on damaging behaviours, aggression, fear and stress in farm animals. Applied Animal Behaviour Science 103(3-4): pp. 205-214.
Sonoda, L.T., Fels, M., Oczak, M., Vranken, E., Ismayilova, G., Guarino, M., Viazzi, S., Bahr, C., Berckmans, D., Hartung, J. (2013). Tail Biting in pigs - Causes and management intervention strategies to reduce the behavioural disorder. A review. Berliner und Münchener Tierärztliche Wochenschrift 126(3/4): pp. 104-112.
Valros, A. (2018). Tail biting. In: M. Špinka (Ed.), Advances in Pig Welfare (pp. 137-166). Cambridge, United Kingdom: Woodhead Publishing.
Van de Weerd, H.A., Docking, C.M., Day, J.E.L., Edwards, S.A. (2005). The development of harmful social behaviour in pigs with intact tails and different enrichment backgrounds in two housing systems. Animal Science 80(3): pp. 289-298.
Zonderland, J.J., Wolthuis-Fillerup, M., Van Reenen, C.G., Bracke, M.B.M., Kemp, B., De Hartog, L.A., Spoolder, H.A.M. (2008). Prevention and treatment of tail biting in weaned piglets. Applied Animal Behaviour Science 110(3-4): pp. 269-281.

Spaanders

Jensen, M.B. en Pedersen, L.J. (2007). The value assigned to six different rooting materials by growing pigs. Applied Animal Behaviour Science 108(1-2): pp. 31-44.
Jensen, M.B., Studnitz, M., Halekoh, U., Pedersen, L.J., Jørgensen, E. (2008). Pig’s preferences for rooting materials measured in a three-choice maze-test. Applied Animal Behaviour Science 112(3-4): pp. 270-283.

Compost

Besluit houders van dieren. (2022, 1 januari). Geraadpleegd van: https://wetten.overheid.nl/BWBR0035217/2022-01-01.
Jensen, M.B. en Pedersen, L.J. (2007). The value assigned to six different rooting materials by growing pigs. Applied Animal Behaviour Science 108(1-2): pp. 31-44.
Jensen, M.B., Studnitz, M., Halekoh, U., Pedersen, L.J., Jørgensen, E. (2008). Pig’s preferences for rooting materials measured in a three-choice maze-test. Applied Animal Behaviour Science 112(3-4): pp. 270-283.

Papierkorrels

Brummelaar, T. (2010, 28 december). Papierkorrel goede vervanger zaagsel. Geraadpleegd van: https://www.boerderij.nl/papierkorrel-goede-vervanger-zaagsel.

Turf

Besluit houders van dieren. (2022, 1 januari). Geraadpleegd van: https://wetten.overheid.nl/BWBR0035217/2022-01-01.
Jensen, M.B., Studnitz, M., Halekoh, U., Pedersen, L.J., Jørgensen, E. (2008). Pig’s preferences for rooting materials measured in a three-choice maze-test. Applied Animal Behaviour Science 112(3-4): pp. 270-283.
Ocepek, M., Newberry, R.C., Andersen, I.L. (2020). Which types of rooting material give weaner pigs most pleasure? Applied Animal Behaviour Science 231: 105070.
Van Dooren, K. (2017, 4 oktober). Afgekeurde varkens door turf; IKB neigt tot verbod. Geraadpleegd van: https://www.boerderij.nl/afgekeurde-varkens-door-turf-ikb-neigt-tot-verbod.

Verder aan de slag met 'Diergericht houderijsysteem'